اصحاب ائمه (ع) و فقه قرآنی

روشهای اصحاب ائمه(ع) در فهم و تفسیر آیات الأحکام مورد بررسی و نقد قرار گرفته است.  صحابه ائمه به کسی گفته می شود که علاوه بر تشرف و نقل سخن امامان راه و روش آنها را هم پذیرفته باشد. اصحاب ائمه(ع) در جمع مفسّران و فقیهان قرن اول، دوم و سوم حضور چشم گیر دارند. دیدگاه های فقهی قرآنی اصحاب ائمه(ع)، تفاوتهایی با هم دارد، آن دسته از صحابه ائمه(ع) که معاصر صحابه پیامبر(ص) و تابعین صحابه هستند در مواردی مورد قبول و همسوی با اهل سنت دیده می شوند ولی بین صحابه پس از تابعین کمتر کسی دیده می شود که مورد قبول اهل سنت قرار گیرد. این دسته از اصحاب ائمه(ع) بیشتر به نقل روایات معصوم می پردازند و کمتر توجه به استنباط دارند. از استناد اهل سنت به بخشی از سخنان اصحاب امامان روشن می شود که آنها شخصیتهای علمی ممتاز و غیر قابل انکار بودند و به دلیل نامدون بودن سنت، احساس نیاز به فراگیری سنت از آنها شدید بود و نیز هنوز مرزبندی های مذهبی تمایز لازم را نداشت. نقل روایات ناهمسو از طرف اصحاب ائمه(ع) با دیدگاه امامیه، ریشه در تنگناهای سیاسی و فتاوای تقیه ای، ناآگاهی به مکتب فقهی ائمه(ع)، نسبت های نادرست به اصحاب ائمه(ع) و اشتباه روایتگر یا شنونده دارد. پس از صحابه تابعی، مسایل مستحدثه و نیاز به سؤال از امامان افزایش یافت، تضلع در فراگیری اصول استنباط زمینه لازم را نداشت، شیوه های نادرستی چون استحسان و قیاس و... در حوزه استنباط راه یافته بود که هشدار امامان را به همراه داشت، این امور سبب خودداری آنها از اجتهاد و روی آوری ایشان به سؤال از معصوم شده، البته در عین حال تشویق به اجتهاد از سوی پیشوایان دین نیز در این مقطع زمانی جریان داشت و در رابطه با فهم آیات الأحکام به جای سخنان صحابه و تابعین به سخنان امامان و قواعد اصول فقه استناد می شد و اجتهاد عامه مورد انتقاد قرار می گرفت. در نگاه اصحاب امامان، قرآن معیار حق و باطل بود و روایات امامان رهنمای فهم قرآن ولی حجیت سخنان صحابه تابعین مشکوک می نماید نیز عقل هم جایگاه خود را دارد.